Uluslararas sivil toplum kuruluu Global Energy Monitor’n, Kresel Kmrl Santral Takipisi Projesi kapsamnda bu yl 10’uncusunu hazrlad “Ykseli ve k” raporu yaymland. Rapor, dnyadaki neredeyse tm kmrl termik santralleri ve bu alandaki planlar kapsyor.
Rapora gre geen yl dnyada 44 gigavatlk yeni kmr santrali kapasitesi devreye alnd.
Bu, son 20 yln en dk seviyesi olarak ne karken dnyada kmr kullanmnn d gsterdiinin gl iareti olarak deerlendiriliyor. Dnyada geen yl devreye alnan 44 gigavatlk yeni kmr kapasitesine karlk, 25,2 gigavatlk kurulu gte termik santral kapand. Bylece kresel kmr kapasitesi, 2024’te 18,8 gigavatla yllk bazda yzde 1’in altnda art gsterdi.
Geen yl devreye giren 44 gigavatlk yeni kmr kapasitesi, ayn zamanda 2004-2024 dneminde devreye alnan yllk ortalama 72 gigavatlk kapasitenin de yaklak 30 gigavat altnda kald.
Avrupa Birlii’nde (AB) devreden karlan kmr santrali kapasitesinin 4 kat artmas, geen yl devreye alnan toplam kmr kapasitesindeki artn snrl kalmasnda etkili oldu.
AB’de 2023’te 2,7 gigavatlk kmr santralleri devreden karlrken bu miktar 2024’te 11 gigavata ykseldi. Almanya, kullanmna son verilen santral kapasitesinde 6,7 gigavatla ba ekti, Birleik Krallk da son kmr santralini kapatt.
ABD’de geen yl emekli edilen kmr santrali kapasitesi 4,7 gigavatla 2015’ten beri en dk seviyeye geriledi. ABD’de kalan kmr kapasitesinin yarsnn 2035’e kadar kapatlmasnn planlanmasna ramen baz enerji irketleri bu planlar geciktiriyor.
– N LE HNDSTAN, DNYANIN GENELNDEN AYRIIYOR
Dnyada in ile Hindistan dndaki gelitirilmekte olan kmr kapasitesi de d eilimini 10’uncu yla tad. Gelitirilme aamasndaki kapasite, 2015’teki 445 gigavat seviyesinden 2024’te 80 gigavata geriledi.
te yandan in, 2024’te rekor seviyede yeni kmr santrallerinin inasna balad. Kontrol altna alnmamas halinde bu yeni santrallerin, lkenin 2025’te kmr tketiminin zirveye ulamasnn ardndan de geme taahhdn tehlikeye atma riski bulunuyor.
Hindistan da geen yl rekor seviyede yeni kmr santrali nerisinde bulundu. Hkmet, kmr kullanmn azaltma taahhdnde bulunmasna ramen bu plann ne zaman balayacana ilikin net takvim belirlemedi.
Endonezya ile Malezya’nn kmrden k taahhtleri, Filipinler’in kmr santrali izinlerini durdurma karar ve Vietnam’daki adil dnm planlarnn gelitirilmesi gibi faktrlere bal olarak Gneydou Asya’da da yeni kmr projelerinin says giderek azalyor.
Gneydou Asya’da 2024’te yeni kmr santrali teklifinde bulunan tek lke Endonezya olurken Latin Amerika’da ise kmr santrali nerileri byk lde azald. Brezilya ve Honduras’ta uzun sredir kmr santrali projeleri beklemedeyken Panama, 2026’ya kadar kmrden tamamen kma taahhdnde bulundu.
Bylece geen yl yalnzda 8 lke, yeni kmr santrali nerisi yapt. Bu say, 2023’te 12 idi. Ekonomik Kalknma ve birlii rgt (OECD) yesi 38 lkede yeni kmr santrali nerileri 2015’teki 142 seviyesinden 5’e dt.
Global Energy Monitor’n Kresel Kmr Santrali Takipisi Proje Yneticisi Christine Shearer, rapora ilikin deerlendirmesinde, geen yl devreye alnan kmr kapasitesindeki rekor de dikkati ekerek, “Geen yl temiz enerji dnmnn tam hzla ilerlemesine bal olarak kmrn gelecekte karlaaca durumlarn habercisi oldu ancak zellikle dnyann en zengin lkelerinde kmr enerjisinin Paris Anlamas’na uygun ekilde aamal kaldrlmasn salamak iin hala almak gerekiyor.” ifadelerini kulland.
– TRKYE, DNYADAK ELMLER TAKP EDYOR
Rapora gre, Trkiye ise 2010’dan bu yana 92 gigavatn zerinde kmr santrali projesini iptal etti. Bu miktar, u anda iletmede olan kmr santrali kapasitesinin neredeyse 5 katna denk geliyor.
u anda Trkiye’deki tek yeni santral projesi, Kahramanmara’taki Afin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen 688 megavatlk iki nite olarak ne kyor.
Avrupa klim Eylem A Trkiye klim ve Enerji Politikalar Sorumlusu Elif Cansu lhan, Trkiye’nin 2015’ten beri neredeyse tm kmrl termik santral projelerini iptal ederken yenilenebilir enerji kurulumlarn hzlandrarak dnyadaki eilimleri takip ettiini belirterek, “Raporda da grdmz gibi kmr, tm dnyada tedavlden kalkyor. Trkiye’de kalan son termik santral projesi olan Afin Elbistan A Santrali ek niteleri de iptal edilir ve adil bir kmrden k plan yaplrsa kmr blgelerinin ve Trkiye’nin ekonomisi glenirken yurttalara insana yakr, iklime uyumlu i frsatlar salanabilir.” deerlendirmesinde bulundu.
Fosil Yaktlarn tesi Kampanyacs Duygu Kutluay da Trkiye’de elektrik ihtiyacnn tamamnn yenilenebilir enerji kaynaklarndan karland daha refah bir gelecek iin bata kmr olmak zere fosil yaktlardan kmak gerektii grn dile getirdi.