Trkiye’nin Astana Bykelisi Mustafa Kapucu, iki lke arasndaki ilikilerin gncel durumunun yan sra karlkl ticaret hacmi ve Trk irketlerin lkedeki faaliyetlerini, savunma sanayi alanndaki ibirliini, Orta Koridor’un roln ve Kazak toplumundaki Trkiye izlenimlerini AA muhabirine deerlendirdi.
Kapucu, Trkiye ile Kazakistan arasndaki ilikilerin ilk defa 2009’da stratejik nitelik kazandn, 2022 ylnda ise geniletilmi stratejik ortaklk seviyesine ykseldiini hatrlatt.
kili ilikilerde yeni ibirlii alanlarnn yaratlmas anlamna gelen bu geniletilmi stratejik ortaklk anlamasnn imzaland tarihten bu yana hem lkeler arasndaki st dzey temaslarn arttn hem de ibirlii alanlarnn eitlendiini aktaran Kapucu, bunun yan sra Birlemi Milletler, Trk Devletleri Tekilat, slam birlii Tekilat, Ekonomik birlii Tekilat, Asya’da birlii ve Gven Artc nlemler Konferans (CICA) gibi ok tarafl alanlarda da Trkiye ile Kazakistan arasnda kayda deer gelimeler yaandn belirtti.
Kapucu, cumhurbakanlar arasndaki ok iyi ilikinin iki lkenin alt seviyedeki temaslarn da olumlu etkilediini syledi. Bu yl iinde Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan’n ev sahipliinde dzenlenmesi planlanan 5. Yksek Dzeyli Stratejik birlii Konseyi (YDSK) toplants iin Kazakistan Cumhurbakan Kasm Cmert Tokayev’i Trkiye’de arlayacaklarn anmsatan Kapucu, ayn zamanda dileri bakanlar bakanlndaki 8. Ortak Stratejik Planlama Grubu toplantsnn da tertip edileceini bildirdi.
Parlamentolar aras ilikilerin de gelitiine dikkati eken Kapucu, bu balamda geen sene TBMM Bakan Numan Kurtulmu’un Kazakistan’a ziyaretini ve geen ay da Kazakistan Parlamentosu Meclis Bakan Yerlan Koanov’un Trkiye temaslarn ok baarl bulduunu dile getirdi.
Bykeli Kapucu, hem jeoekonomik hem jeopolitik olumsuz gelimelere ramen iki lke arasndaki ticaretin bymeye devam ettiini belirterek, “2023 ylnda Trkiye ile Kazakistan arasndaki ticaret hacmi ilk defa 10 milyar dolar geti. 2024 ylnda da bu rakam koruduk. Halihazrda hedefimiz karlkl ticarette 15 milyar dolara ulamak.” diye konutu.
Trkiye’nin Kazakistan’daki yatrmlarna da deinen Kapucu, unlar syledi:
“Trkiye, Kazakistan’da en ok yatrm yapan 5 lke arasnda yer alyor. Fakat unu gzden karmamak lazm ki Kazakistan bir enerji lkesidir. Enerji yatrmlarnn hacimleri ok byk. Trkiye, enerji sektr dar brakldnda Kazakistan’da en fazla yatrm yapan ilk 3 lke arasnda bulunuyor. Yatrmlarn eitlilii asndan baktmzda ise Kazakistan’da Trkiye’nin yatrmlarnn eitliliini karlayan bir baka lke daha gremiyoruz.”
Kapucu, Kazakistan’da faaliyet gsteren Trk irketlerinin ila sanayi, salk, tekstil, turizm, inaat, yol, altyap hizmetleri, tarm gibi eitli alanlarda nemli yatrm projeleri bulunduunu dile getirerek, “Bu yatrmlarn karln hemen bir yl iinde almay beklemiyoruz. Bunlar yllar ierisinde yaplacak nemli yatrmlar. insanlarnn bugne kadar Kazakistan’daki yatrmlarnn 5 milyar dolar am olmas sevindirici bir gelimedir.” dedi.
Ayrca Kazakistan’da turizm alannda da ok nemli bir rakama ulaldna iaret eden Kapucu, “Geen sene 900 bine yakn Kazakistan vatanda Trkiye’ye seyahat etti. Kazakistan’n Trk turizm sektrne olan youn ilgisinin bu yl da devam edeceini tahmin ediyoruz.” ifadesini kulland.
Kapucu, savunma sanayi alanndaki ibirliinin de ikili ilikilerde stratejik boyut kazandn dile getirerek, “Kazakistan ordusunun tehizatlarn modernletirme aray var. Bu kapsamda pek ok Trk savunma sanayii rn Kazakistan ordusu tarafndan kullanlmaya baland.” bilgisini verdi.
Bykeli Kapucu, savunma sanayi alanndaki ibirliinin sadece tedarik ile snrl kalmayp ortak retim ve teknoloji transferi alanlarna kadar genilediini, baz Trk irketlerin Kazak makamlaryla temaslarnn devam ettiini belirterek, unlar kaydetti:
“Trkiye karde lkelerle savunma sanayisindeki tecrbelerini paylamaya hazrdr. Bu erevede Kazakistan’n talebine bal olarak karde lkeyle bu alandaki tecrbelerimizi paylamaya hazrz. Bunun yan sra Trkiye ile Kazakistan arasnda bamszlktan itibaren askeri alandaki ibirlii sregeliyor. Askeri eitim ve tatbikatlar alannda iki lke arasndaki ibirlii artarak devam etmektedir. Trk Silahl Kuvvetleri, Kazak askeri personeline eitim destei salamakta ve ortak tatbikatlar ile operasyonel kabiliyetlerimizi pekitirmekteyiz.”
Kapucu, tketici lkelerin Bat’da retici lkelerin ise daha younlukta Dou’da olduu bu dnemde hem Trkiye hem Kazakistan snrlarndan geen Orta Koridor’un nemine vurgu yaparak, unlar aktard:
“Kazakistan’n bat ucunda bulunan Hazar Denizi kysndaki Aktau Liman zerinden Azerbaycan, oradan da Grcistan araclyla lkemize uzanan Orta Koridor gzergah, Bak-Tiflis-Kars Demiryolu ile hem lkemiz hem de AB lkeleri iin gvenli bir rota tekil ediyor ve nemli bir potansiyel arz ediyor. Uzun yllardr biz Orta Koridoru konuuyoruz ancak son 5-6 yldr bu alanda somut yatrmlarn yapldn grmek sevindiriyor.”
Kazakistan’n corafi konumu itibaryla retici lkeler iin yk tedarik etmede anahtar bir lke haline geldiini anlatan Kapucu, bu alanda Trk irketlerinin Kazakistan ierisinde altyap ve yol yatrmlarnda rol oynamasnn da bizi sevindirici olduunu dile getirdi.
Kapucu, Orta Koridor’un kilit gzergahlarndan Hazar Denizi geili Trans Hazar Uluslararas Tamaclk Koridoru zerinden tanan yk hacminin son birka ylda neredeyse 3 kat artarak 2,5 milyon tona ktn kaydederek, yle devam etti:
“Trkiye olarak Kazakistan ile bu konuda sadece ibirlii yapmyoruz ayn zamanda ‘Kazakistan-Azerbaycan-Trkiye Dileri ve Ulatrma Bakanlar l Mekanizmas’ erevesinde de alyoruz. Orta Koridoru konu alan bu l mekanizma daha sonra Grcistan’n da dahil edilmesiyle drtl mekanizmaya dnt. Bu mekanizmann daha etkili hale getirilmesi iin sayn bakanlarmzn bu yl ierisinde Trkiye’de bir araya gelmesini bekliyoruz.”
Kapucu, Orta Koridorun daimi bir gzergah olarak kalmasnn nemine iaret ederek, “Orta Koridor’un ihtilaflara bakmadan dnemsel deil daimi bir gzergah olarak kullanlmasn ve Dou ile Bat arasndaki ticari ilikilere katk yapmasnda kalc olmasn salamamz gerekiyor. Dolaysyla bu alanda hem ikili hem ok tarafl ibirlii nemli.” deerlendirmesinde bulundu.
Kltr, sivil toplum kurulular, turizm, eitim gibi alanlarn sosyal medya, ulam ve iletiim imkanlarnn gelimesiyle lkeler arasndaki ilikilerin nemli etkileyici unsurlar haline geldiini dile getiren Bykeli Kapucu, “Trkiye’de u anda 12 binin zerinde niversite okuyan Kazak renci kardeimiz var. Bunlar bizim ilikilerimizde kpr grevi gryor. Trkistan’daki Kazakistan ile Trkiye’nin ortak kurduu Hoca Ahmet Yesevi niversitesi de Trk dnyasndan gelen rencilerin birlikte olmalarn salayarak kltrel yaknlklarn gelitiriyor.” dedi.
Trkiye’den de Kazakistan’ ziyaret edenlerin saysnn her yl arttn aktaran Kapucu, bu gelimelerin iki lkenin birbirine daha da yaknlamas asndan nem tadn vurgulad.
Kapucu, Trk dizilerinin dnyada olduu gibi Kazakistan’da da Trkiye’nin yumuak gc olarak karlarna ktn, insanlarn byk lde Trkeyi dizilerden rendiklerini ifade etti.
Kazakistan halknn Trkiye’ye olan sevgisinin ok derinlerde olduuna ahit olduunu anlatan Kapucu, szlerini yle tamamlad:
“Trkiye’nin ismi duyulduu zaman gerekten burada gzleri parlayan Kazak kardelerimiz var. Trkiye’de bir problem olduu zaman ayn Trk halk gibi zlen bir toplumla kar karyayz. Bunu en son Trkiye’deki byk depremlerin Kazak toplumunda nasl znt yarattnda grdk. Kazakistan halk depremlerde Trkiye’ye yardm gnderen ilk lkelerden biriydi.”