Trkiye Aratrmalar Vakf (TAV) Aratrmacs Fatih Muslu, srail’in Suriye’yi istikrarszlatrmak iin aznlklar kullanma stratejisini ve bu stratejinin baarl olup olamayacan AA Analiz iin kaleme ald.
srail’in Gazze’deki katliamlar srerken Suriye’de de aznlklar zerinden agresif bir tutum sergilemesi baz nemli sorular gndeme getiriyor. srail, Suriye’de aznlklar zerinden neyi hedefliyor? srail’in Suriye’deki stratejik amac nedir? Bu sorularn ortak cevab, srail’in Suriye’de gl bir merkezi otorite istememesidir. Baka bir ifadeyle, srail etnik ve dini gruplar kullanarak istikrarl bir Suriye’nin oluumunu engelleme abasndadr. Bu balamda, aznlklar hem istikrarszlatrma stratejisinin arac hem de hedefi haline gelmektedir. zellikle am merkeze yakn Ceramana ve gneydeki Sveyda Drzi nfus younluuyla ne kan merkezlerdir. srail’in Drzileri am ynetimine kar kullanmak zere kendisine bir hamilik rol atfetmesi, blgede kendi lehine bir statko kurma araynda olduunu gstermektedir. Ancak Suriye sahasndaki gelimeler, Trump’n 13-16 Mays arasnda gerekletirdii Krfez turuyla birlikte dnldnde Netanyahu ynetiminin beklentilerini karlamayabilir.
-SRAL’N BEKLENTS: STKRARSIZ BR SURYE
Esed rejiminin 8 Aralk 2024’te yklmas, srail asndan yeni bir dnemin balangc oldu. Rejimin kyle birlikte Suriye’de yllardr sren statko da sona ermi, yalnzca bir rejim deiimi deil, ayn zamanda lkenin toplumsal dinamiklerinin siyasal alana tanmas imkan domutur. Ahmed ara ynetimi, i meruiyet kazanma yolunda ilerlerken Trkiye de bu srete nemli bir blgesel aktr olarak ne kmtr.
srail ise bu yeni tablo karsnda bir strateji belirlemitir. srail’in bu minvalde att admlar, Suriye’ye ynelik stratejisini yanstmaktadr. Devrimin ilk gnlerinden itibaren Golan blgesindeki askeri varln tahkim etmesi, tampon blgenin dna kmas, yzlerce hava saldrs dzenlemesi ve stratejik neme sahip silah depolarn vurmas, Netanyahu ynetiminin yeni Suriye’ye nasl baktn ortaya koymaktadr. srail Babakan Binyamin Netanyahu, Ahmed ara ynetiminin lkede tm gc merkeziletirmesine, iddet tekelini ele almasna, atmac unsurlar tasfiye etmesine, uluslararas meruiyet kazanmasna ve Trkiye desteiyle istikrar salamasna kardr. Bu noktada, Suriye’nin etnik ve mezhebi eitlilii, srail’in zel ilgi alanna girmektedir. srail, aznlklar kullanarak ara ynetimini zayflatmay amalayan politikalar gelitirmektedir. Belki de bu, srail’in elinde kalan son aratr.
srail’in yeni dnemdeki temel stratejik hedefleri, aznlklar zerinden ara ynetiminin meruiyetinin andrlmas, etnik temelli otonom blgelerin tevik edilmesi ve Suriye’deki atma ortamnn kalclatrlmas etrafnda ekillenmektedir. Tel Aviv’in bu hedefleri iki temel amaca dayanmaktadr. Bunlardan ilki, Suriye’de toplumsal uzlaya dayal, istikrarl bir ynetimin oluumunu engellemektir. kincisiyse, Suriye’nin etnik ve mezhebi eitliliinden fayda salamaktr. Bu stratejilerin baars, Trump ynetiminin duruunun yan sra Trkiye’nin sahadaki varlna da baldr.
-DRZLERN POZSYONU NE KADAR NEML?
Dini yaplar gerei gl bir ruhani lidere (eyh’l Akl) bal olan Drziler, d aktrler asndan hem nemli bir hedef hem de potansiyel bir ara olarak deerlendirilmektedir. srail bu dorultuda, kendisine yakn bir dini lider figr oluturarak Drzi toplumunu ynlendirme arayna girmitir. Suriye’deki Drzilerin paral yaps, bu planlar mmkn klan bir zemin sunmaktadr.
eyh’l Akl, Drzilerin dini ve hukuki yaamna yn veren en yksek makamdr. Suriye, Lbnan, rdn ve srail’de dank biimde yaayan Drzi topluluklarnn her birinin kendi eyh’l Akl’ bulunmaktadr ve bu makam birden fazla kii tarafndan da temsil edilebilir.
Suriye’de bu grevi Hikmet el-Heceri, Hammud Hannavi ve eyh Cerebua stlenmektedir. El-Hicri, “Ukkal” snfna mensubiyetiyle Suriye’deki Drzilerin ruhani lideri olarak kabul edilmektedir. Bu isimlerin srail’e baklar farkldr. rnein, El-Hicri, srail’e daha yakn dururken; dier iki lider halkn talepleri dorultusunda yeni am ynetiminin yannda yer aldklarn ifade etmitir. Ancak Drziler asndan temel sorun, siyasi bir liderliin henz olumam olmasdr.
Lbnan rneinde Velid Canbolat, siyasi bir lider olarak Drzi toplumunu bir arada tutmakta ve srail’in politikalarna kar durmaktadr. Suriye’de ise bu durum hala netlik kazanmamtr. Son dnemde ne kan Drzi askeri lider Laith Al-Balaous, siyasi liderlik iin dikkat ekerken am ynetiminin Drzilere kar benimseyecei kapsayc politikalar bu sreci dorudan etkileyecektir. Suriye’de kapsayc bir anayasayla aznlklarn d mdahalelere kar korunmasn salayacak tedbirlerin alnmas elzemdir.
-SRAL BAARILI OLABLR M?
srail’in Suriye’ye ynelik siyasetinin akbeti birka temel faktre baldr. lk olarak, Drziler arasnda ruhani liderliin yannda siyasi bir nderin ortaya kmas, srail’in blgeye dair planlarn boa karabilir. Drzilerin siyasi pozisyon almas, am ynetimiyle kurulacak diyalog asndan kritik nemdedir. Bu noktada, am ynetiminin ataca admlar nemlidir. Bu minvalde, am ynetiminin iddet tekelini eline almas, gvenlik ve ekonomik dzenlemeleri salamas ve lkenin kapsayc bir anayasa etrafnda birletirmesi gibi hususlar kilit noktalardr.
kinci olarak, Trump ynetiminin Gazze’deki katliamlara ynelik tutumu ve Netanyahu hkmeti zerinde kuraca bask belirleyici olabilir. Trump’n Netanyahu’ya ynelik “makul ol” ars, daha somut admlarla desteklenmelidir. Son olarak, Trkiye’nin Suriye’deki etkisi ve blgesel istikrara katks da gz ard edilmemelidir. Trkiye’nin etkin mdahalesi ve Drzilere destei srail’in aznlklar zerinden yrtt politikalar snrlandrabilir.